3. Nukissiorfiit pisortaqarfinnut innaallagiamik kissamillu pilersuinera
Nukissiorfiit innaallagiamik, imermik aamma kissamik Kalaallit Nunaanni pilersuisuupput. Mittarfeqarfiilli Narsarsuarmi aamma Kangerlussuarmi pilersuineq 2022 ilanngullug ingerlappaat mittarfeqarfinnilu Qaarsumi, Kulusummi aamma Nerlerit Inaanni pilersuineq suli ingerlappaat.
3.1 Innaallagiamik tunisassiorneq
2023-mi Nukissiorfiit innaallagiamik 2.101 TJ-mik tunisassiorput. 2022-mut sanilliullugu tamanna 3,5 pct.-imik annertuneruvoq. Narsarsuarmi Kangerlussuarmilu 2023 allarnerfigalugu Nukissiorfiit innaallagiamik kiassamillu pilersuisunngorput.
Nunaqarfinni innaallagissiorfiit aamma illoqarfinni kiassaateqarfiit innaallagiamik tunisassiortarput gasolia atorlugu, taamaattumillu taakku oliamik ingerlasutut naatsorsuutigineqarput.
Imeq atorlugu nukissiorfinni sapusiaq atorlugu imermik katersaq imermik nioqqutissiornermut naqitsineq angisooq atorlugu kaavittorsuinut kuutsinneqartarpoq. Kaavittorsuit, ermup sarfarneranik ingerlatinneqartut generatorinut innaallagiamik tunisassiortunut atapput.
2023-mi nunaqarfinnit innaallagissiorfinni 119 TJ tunisassiarineqarpoq, illoqarfiit kiassaateqarfiini 253 TJ imermillu nukissiorfinnit 1.729 TJ tunisassiarineqarluni. 2009-miilli olia atorlugu tunisassiorneq appariartorsimavoq imeq atorlugu nukissiuutinik atuineq annertusisimanera pissutaalluni. 2008-mi Utoqqarmiut Kangerluarsunnguani imermik nukissiuutip allineqarnerata kingorna imermik nukissiorneq annertusivoq aamma 2010-mi Sisimiuni 2012-imilu Ilulissani nutaanik imeq atorlugu nukissiorfeqalernera, oliamik atuinerup annikillineranut pissutaaqataapput.
Titartagaq 5. Innaallagiamik tunisassiorneq, tunisassiornermi atorneqartunut immikkoortillugit
Najoqqutaq: Nukissiorfiit
2023-mi innaallagiamik tunisassiornerup 17,7 pct.-ia, 372 TJ, gasolia atorlugu tunisassiarineqarsimavoq. Imeq atorlugu innaallagiamik tunisassiorneq tunisassiornerup 82,3 pct.-ianik annertussuseqarpoq. 2022-mi imeq atorlugu innaallagiamik 1.729 TJ-usimavoq, 2022-mut sanilliullugu 2,9 pct.-imik annertunerusimalluni.
Titartagaq 6. Innaallagiamik tunisassiorneq, ikummatissanut atorneqartunut immikkoortillugit
Najoqqutaq: Nukissiorfiit
1990-ikkut aallartinneranni innaallagiamik tunisassiornermik gasolia atorneqarnerpaajusimavoq. 1993-imi imeq atorlugu nukissiuuteqalernissaa tikillugu 100 pct.-imik gasolia atorlugu Nukissiorfiit innaallagiamik tunisassiortarsimapput.
Imeq atorlugu nukissiuuteqalernerup kingorna imeq atorlugu innaallagiaq annertusiartuinnarsimavoq, tassunga tunngatillugu titartagaq 7 takuuk. 2023-mi ikummatissanik atuinermit Nukissiorfiit innaallagiamik imeq atorlugu tunisassiornerat 62,5 pct.-iusimavoq.
Titartagaq 7. Innaallagiamik pilersuinermut ikummatissanik atuineq
Najoqqutaq: Nukissiorfiit
2023-mi Nukissiorfiit innaallagiaq qullernut, nukissiuutinut aamma kissamut sarfatortunut, namminerlu nukissiornerminnut atugaat ilanngullugu innaallagiaq 1.426 TJ-usimavoq. Taakkunannga Nukissiorfiit atorsimasaat 102 TJ-uvoq, 879 TJ qullernut aamma nukissiuutinut atuisunut ingerlasimalluni. Innaallagiaq atorlugu kissamut atorneqarsimasoq tamakkerlugu 445 TJ-uvoq, taakkunannga innaallagiatortumut kissamut qaminneqarsinnaasumut 234 TJ aamma kiassarnermut innaallagiatortumut ataavartumut 211 TJ atorneqarsimapput.
Titartagaq 8. Nukissiorfiit innaallagiaq tunisaat namminneq atorsimasaat ilanngullugu
Malugiuk: 2004-mit 2010-mut Nukissiorfiit nammineq atugai missingersuutaapput, ilaatigut amigartunik paasissutissanik peqarneq pissutaalluni.
Najoqqutaq: Nukissiorfiit
Nukissiorfiiit innaallagiamik tunisassiaanut paasissutissat tabel 2-mi takuneqarsinnaapput. Tassani takuneqarsinnaasut ilagivaat; ikummatissat atorneqarnerat, Nukissiorfiit tunisassiornermut namminneerlutik atugaat allallu.
Tabel 2. Nukissiorfiit innaallagialiornerat aamma innaallagiamik pilersuinerat
|
|
2019 |
2020 |
2021 |
2022 |
2023 |
|
|
|
||||
|
Innaallagiamik pilersuinermut ikummatissanik atuineq |
|
|
|
|
|
|
Ikummatissanik atuineq katillugu....................... |
2.319 |
2.418 |
2.492 |
2.576 |
2.765 |
|
Gasolia ................................................ |
847 |
868 |
935 |
896 |
1.035 |
|
Imermit nukissiorneq .................................... |
1.472 |
1.550 |
1.557 |
1.680 |
1.729 |
|
Innaallagiamik tunisassiorneq, ikummatissanut atorneqartunut immikkoortillugit |
|
|
|
|
|
|
Innaallagiamik tunisassiorneq tamakkerlugu (brutto) ... |
1.799 |
1.889 |
1.918 |
2.030 |
2.101 |
|
Gasolia ................................................ |
327 |
339 |
361 |
350 |
372 |
|
Imermit nukissiorneq .................................... |
1.472 |
1.550 |
1.557 |
1.680 |
1.729 |
|
Innaallagiamik tunisassiorneq, pilersuivinnut immikkoortillugit |
|
|
|
|
|
|
Innaallagiamik tunisassiorneq tamakkerlugu (brutto).... |
1.799 |
1.889 |
1.918 |
2.030 |
2.101 |
|
Nunaqarfinni innaallagissiorfiit ............................ |
100 |
94 |
106 |
94 |
119 |
|
Illoqarfinni kissamik pilersuiviit ........................... |
227 |
245 |
255 |
257 |
253 |
|
Imermik nukissiorfeqarneq ............................... |
1.472 |
1.550 |
1.557 |
1.680 |
1.729 |
|
Nukissiuutiliornermi atuineq........................... |
55 |
68 |
60 |
64 |
102 |
|
Nunaqarfinni innaallagissiorfiit ............................ |
14 |
17 |
15 |
14 |
17 |
|
Illoqarfinni nukissiorfiit kiassaateqarfiusut .................. |
42 |
51 |
45 |
50 |
85 |
|
Innaallagiamik tunisassiorneq tamakkerlugu (netto)..... |
1.743 |
1.822 |
1.859 |
1.966 |
1.999 |
|
Nuussinermi atuineq1 ................................... |
279 |
362 |
486 |
317 |
250 |
|
Siaruarterinermi il.il. aannaasat 2 ......................... |
293 |
222 |
143 |
364 |
425 |
|
Innaallagiamik atuineq................................. |
1.172 |
1.238 |
1.230 |
1.285 |
1.324 |
|
|
|
|
|
|
|
|
Nukissiorfiit nioqqutaat tamakkerlugit namminneq atugaat ilanngullugit........................................... |
1.227 |
1.305 |
1.290 |
1.349 |
1.426 |
|
Namminneq atugaat .................................... |
55 |
68 |
60 |
64 |
102 |
|
Qullernut nukissiuutiniillu nioqqutaat ...................... |
791 |
821 |
819 |
847 |
879 |
|
Innaallagiaq atorlugu nioqqutaat .......................... |
381 |
417 |
411 |
439 |
445 |
Nassuiaat: 1) ungasianit kissamik tunisassiornermi innaallagiamik imermit nukissiuutineersunit atuineq. 2) Tunisassiornerup aamma atuinerup annertussusaata assigiinngissutaa.
Najoqqutaq: Nukissiorfiit
3.2 Ungasianit kiassarnermik tunisassiorneq
Ungasianit kissaq imermut kissartumut aqqut ruujori oqorsarluagaq atorlugu siaruarterneqartarpoq. Ungasianit kissaq kiassaateqarfinniit, nukissiorfinniit kiassaateqarfiusuniit imalluunniit eqqakkanit ikuallaavinniit tunisassiarineqartarpoq. 2023-mi kissamik tunisassiorneq tamarmiusoq 1.088 TJ-usimavoq, 2022-mut sanilliullugu 2,5 pct.-imik annertusisimalluni. 2004-mut sanilliullugu ungasianit kiassarnermik tunisassiorneq 27,2 pct.-imik annertusisimavoq.
Titartagaq 9. Ungasianit kiassarnermik tunisassiorneq, pilersuiffiusunut immikkoortillugit
Malugiuk: Ungasianit kissamik tunisassiorneq oliamik kiassaateqarfinnut aamma kissamik nukissiorfinnut, innaallagissiorfinnit sinnikunit, eqqakkanit aamma ikuallaavinnut kiassarnermut atuiffiusarpoq. Taakku saniatigut imeq atorlugu nukissiorfinnut elektrokedlinut oliamik atuisoqartarpoq. 2004-miit 2008-mut Nukissiorfinnit ungasissumit kissamik tunisassiorneq pillugu paasissutissanik amigartunik pissarsisimaneq pissutigalugu missingersuusiortoqarpoq 16-18 pct.-imik annaasaqartarneq tunngavigalugu suliarineqartumik, 2009-miit 2013-imut taamatut annaasaqartoqarsimanera tunngavigineqarluni.
Ungasianit kissamik tunisassiorneq annerpaaq 2023-mi 10.012 TJ-ulluni nukissiorfinnit kiassaateqarfiusunit pisimavoq, kissamik tunisassiornerup 93 pct.-erisimallugu. Sinneruttut 7 pct.-iusut kisitsisinngorlugit 76 TJ-sut ikuallaavinniit tunisassiarineqarsimapput.
2023-mi ungasianit kissamik tunisassiornermi 414 Tj-usunit ikummatissanit atorneqartunit kiassaateqarfinnit aamma nukissiorfinnit kiassaateqarfiusunit gasolia atorlugu pisimapput. 76 TJ eqqakkanik ikuallaavinniit ungasianiit kissamik pilersuinermeerpoq. Imermillu nukissiuutit 598 TJ-mik annertussuseqartumik ungasianiit kissamik tunisassiorsimallutik.
Titartagaq 10. Ungasianit kiassarnermik tunisassiorneq, ikummatissanut atorneqartunut immikkoortillugit
Najoqqutaq: Nukissiorfiit
2023-mi Nukissiorfiit ungasianiit kissamik 1.088 TJ-mik tunisassiorsimapput. Ungasianit kissaq tunisassiariniarlugu atortunut 901 TJ atorneqarsimapput. Tunisassiap inerneranit tunisassiornermi atortukkat mikinerusinnaapput. Ungasianit kiassanermut, innaallagiamik tunisassiornermi kissaq sinneqartoorut, atorneqartarneranut tamanna pissutaavoq.
Silami kissaq apeqqutaatillugu ungasianit kissaq atorneqartarpoq. Eqqakkat atorlugit kissaq tunisassiarineqartoq aallaakkaalluni 85-110 TJ-uvoq, kommunillu ikuallaaviinit kissaq Nukissiorfinnit tiguneqartarluni. Olia aamma imeq atorlugu tunisassiaq ukiumiit ukiumut allanngorarnerusarpoq, tamanna titartakkami 11-mi takuneqarsinnaavoq.
Titartagaq 11. Ungasianit kiassarnermik tunisassiornermi ikummatissanik atuineq
|
|
Najoqqutaq: Nukissiorfiit
Imeq atorlugu nukissiuutinit ungasianit kissamik pilersuineq taamaallaat imeq atorlugu illoqarfinni innaallagissiorfeqartunit pissarsiarineqartarpoq ukunani; Qaqortoq, Nuuk, Sisimiut aamma Ilulissat, innaallagiarli imeq atorlugu nukissiorfinnit pissarsiarineqarsinnaasoq, kissamut pilersuinermut apeqqutaasarpoq. Piffissap ilaanni imermit nukissiuutit annikillisinnaasarput, taamaaligaangatalu ungasianit kissaq olia atorlugu pilersuisoqalertarpoq. Sumiiffinni allani ungasianit kissamik tunisassiorneq taamaallaat nunap iluanit ikummatissanit, eqqakkat imaluunniit gasolia atorlugu pisarpoq. Nukissiorfiit Narsami aamma Tasiilami imeq atorlugu nukissiorfeqartuni, ungasianiit kissamik imeq atorlugu nukissiorfinneersunit akigisaqarneq ajorput.
Nukissiorfiit ungasianiit kissamik tunisassiornerat, ikummatissanik atuineq, ikummatissat tunisassiornermi atorneqartut allallu tabelimi 3-mi takuneqarsinnaapput.
Tabel 3. Nukissiorfiit ungasianit kiassarnermik pilersuinera
|
|
2019 |
2020 |
2021 |
2022 |
2023 |
|
|
|
||||
|
Ungasianit kiassarnermik pilersuinermut ikummatissanik atuineq |
|||||
|
Ikummatissanik atuineq katillugu ........ |
835 |
844 |
830 |
862 |
901 |
|
Gasolia .................................. |
217 |
268 |
220 |
221 |
227 |
|
Kissaq eqqakkanit pisoq .................. |
106 |
103 |
102 |
88 |
76 |
|
Imermit nukissiorneq ...................... |
512 |
473 |
508 |
553 |
598 |
|
Ungasianit kiassarnermik pilersuinermut ikummatissanut atorneqartunut agguarlugit |
|||||
|
Tunisassiorneq tamakkerlugu (brutto) .... |
1.111 |
1.039 |
958 |
1.061 |
1.088 |
|
Gasolia .................................. |
494 |
463 |
348 |
421 |
414 |
|
Eqqakkat ikuallanneranniit kissaq .......... |
106 |
103 |
102 |
88 |
76 |
|
Imermit nukissiorneq ...................... |
512 |
473 |
508 |
553 |
598 |
|
Ungasianiit kissamik tunisassiorneq pilersuivinnut immikkoortillugit |
|||||
|
Tunisassiorneq tamakkerlugu (brutto).... |
1.111 |
1.039 |
958 |
1.061 |
1.088 |
|
Illoqarfinni kissamik pilersuiviit ............. |
1.006 |
936 |
856 |
974 |
1.012 |
|
Ikuallaaviit ............................... |
106 |
103 |
102 |
88 |
76 |
|
Nukissiuutiliornermi atuineq ............. |
8 |
6 |
5 |
6 |
5 |
|
Tunisassiorneq tamakkerlugu (netto)..... |
1.103 |
1.033 |
952 |
1.056 |
1.083 |
|
Siaruarterinermi il.il. aannaasat 1 ........... |
358 |
241 |
210 |
242 |
253 |
|
Nuna tamakkerlugu ungasianiit kissamik atuineq ................................. |
745 |
792 |
742 |
814 |
830 |
|
|
|
|
|
|
|
|
Nukissiorfiit nioqqutaat
tamakkerlugit |
754 |
798 |
747 |
820 |
835 |
|
Nukissiorfiit namminneq atugaat ........... |
8 |
6 |
5 |
6 |
5 |
|
Ungasianit kissatut atorneqartussaq ......... |
745 |
792 |
742 |
814 |
830 |
Nassuiaat: 1) tunisassiornermi ilanngaatissat ilanngaatigereerlugit aamma atuinermi assigiinngissut
Najoqqutaq: Nukissiorfiit
3.3. Pisortaqarfinnut kissamik tunisassiorneq tamakkerlugu
Nukissiorfinnit pisortatigoortumik kissamik pilersuineq ungasianit kissamik aamma innaallagiaq atorlugu kissamik pilersuinervoq. Taamaattumik kapitali una naggaserniartarput pisortatigoortumik innaallagiamik aamma kissamik Nukissiorfimmit tunisinermik. Tunisat tassaapput ungasianit kissaq aamma innaallagiaq atorlugu kissaq. Kissamik tunisassiorneq tamakkerlugu aamma silap pissusaa tunngavigalugu ukiumut silamut nalinginnaasumut atuiffiusumi iluarsiissutit ilanngunneqarputtaaq.
Ukiumi silap kissarnera apeqqutaalluni kissaq pisariaqartinneqartarpoq, taamatullu tunisassiorneq silap pissusaanit aalajangerneqartarluni. Nalinginnaasumik sila kiassimatillugu annikinnerusumik kissamik tunisassiortoqartarpoq, ukiumi sila nillersimatillugu annertunerusumik kissamik tunisassiortoqartartoq. Nukissiorfiit ungasianit aamma innaallagiaq atorlugu kissamik tunisassiortarput. Kissaq tunisassiarineqartoq marlunnut immikkoortinneqartarpoq ukununnga: kiassarneq innaallagiatortoq ataavartoq aamma kiassarneq innaallagiatortoq qaminneqarsinnaasoq. Kiassarnermi innaallagiatortumi ataavartumi Nukissiorfiit kiassaanissamik pisussaatitaaffeqarput, kiassarnermi innaallagiatortumi qaminneqarsinnaasumi kissamik pilersuinerup unittoornerani nammineq kiassarsinnaanermik periarfissaqartut.
Titartakkami ataaniittumi takuneqarsinnaavoq Nukissiorfiit kissamik tunisassiornerat tamakkiisoq aamma silap pissusaa tunngavigalugu iluarsakkamik kissamik tunisassiorneq.
Titartagaq 12. Kissamik tunisassiorneq aamma silap pissusaa tunngavigalugu iluarsisamik kissamik tunisassiorneq
Najoqqutaq: Nukissiorfiit (Kissamik tunisassiorneq) aamma Naatsorsueqqissaartarfik (silap pissusaa tunngavigalugu iluarsisamik kissamik tunisassiorneq)
2023-mi ungasianit aamma innaallagiaq atorlugu kissaq tunisaat 1.280 TJ-uvoq, tassunga ilaapput Nukissiorfiit namminneerlutik atugaat. Nukissiorfiit namminneerlutik 5 TJ atorsimavaat, 830 TJ-llu kissaq ungasianeersoq atuisunut ingerlatinneqarsimavoq. Innaallagiaq atorlugu kissaq 445 TJ-usimavoq, 234 TJ kiassarnermut innaallagiatortumut qaminneqarsinnaasumut atorneqarsimasoq 211 TJ kiassarnermut innaallagiatortumut ataavartumut atorneqarsimavoq.
Titartagaq 13. Nukissiorfiit kissamik tunisinerat, namminneerlutik atorsimasaat ilanngullugu
Najoqqutaq: Nukissiorfiit